زِرنا(سُرنا) تالشی
سُرنا در تالش به عنوان یک ساز بادی با کلمه های ساز و زِرنا شناخته می شود. بیشتر در نواحی جنوبی تالشستان، از ماسال و شاندرمن تا شفت و فومن و طارم، رواج دارد و کلمه ی «سازَنده» اغلب به طور خاص در مورد نوازندهی سرنا به کار میرود.
پرده ها و هواها( نغمات بدون کلام ) عموماً توسط له له (نی چوپانی) و یا لبک (نی لبک) نواخته میشود، اما در نواحی جنوبی تالشستان سرنا و نقار? تالشی نیز مجری تعدادی از اینگونه نغمات هستند. تعدادی از این قطعات در جشن های عروسی، حنابندان، کشتی های محلی و برخی از آیین های بومی اجرا می شوند. به عنوان نمونه هنگامی که پهلوانان در حال کشتی گرفتن هستند از سرنا و نقاره استفاده می‌کنند. البته در مدت زمان پیشین سازَنده حتماً می‌بایست دانش و آگاهی درباره کشتی را داشته باشد تا توان عوض نمودن ریتم را همسو و همگام با پهلوانان انجام دهد، که سرعت و بداهه نوازی آنها تأثیری به سزا در کشتی دارد. هنگامی که پهلوانان به هم نگاه می‌کنند در ابتدا آهنگی به صورت ریتم ملایم نواخته میشود و آن‌گاه که دو پهلوان با هم در می‌آویزند ریتم آهنگ تندتر و ملودی آن حماسی‌تر می‌گردد و زمانی که پهلوانی پیروز میشود آهنگ بنا به مقتضیات خود از اوج به فرود منتهی می‌گردد. به این ترتیب از کشتینه هوا با کمک دو ساز نقاره و سرنا برای تهییج کشتی‌گیران استفاده میشود. سرنا و دهل سازهای محلی تالشان گیلوان هروآباد(خلخال) و همچنین طارم زنجان است که همچون دیگر نواحی جنوبی تالشستان در اجرای برخی آوازها و رقص‌های محلی نواخته می‌شوند. ویژگی سُرنای تالشی سُرنایی که در نواحی تالش مورد استفاده قرار می گیرد، سُرنای کوچک است که اندازه ی آن بین 40 تا50 سانتی متر ( با احتساب قمیش و لب گیر) است و صدای آن، قدری زیر می باشد؛ البته این صدا، بر حسب قطر لوله (استوانه) سُرنا تغییر پیدا می کند. به این ترتیب که هرچه قطر استوانه بیشتر باشد، صدای آن نیز بم تر و محزون تر خواهد بود. :ساختمان سُرنای تالشی عبارت است از 1- قَمیش که از دو تراش چوب نی به شکل مثلث یا ذوزنقه ساخته شده و روی هم قرار می گیرد تا با دمیدن در آن ارتعاش ایجاد شود. درانتهای قَمیش، صفحه ای فلزی و مدور به نام لب گیر وجود دارد که لبان نوازنده جهت دمیدن در پشت آن قرار می گیرد. 2- لوله رابط که یک طرف آن به قَمیش وصل می شود و طرف دیگر آن در داخل استوانه جای میگیرد. 3- نفیر استوانه که بیشترین طول سُرنا را تشکیل میدهد و دهانه ی آن به صورت شیپور است. سوراخ ها روی این استوانه قرار دارند که یک سوراخ در زیر و هفت سوراخ در روی آن میباشد. جنس سُرنا از چوب است که گاه قسمت هایی از آن را با فلز تزیین می کنند. گستره ی صدایی این ساز، حدود یک اُکتاو و یک نُت می باشد؛
توسط : 